Logo
Print this page

Καν' το όπως ο... κανένας!

 3790 10202298277451249 327484073 n

Ευχαριστούμε για άλλη μια φορά τον καλό συνάδελφο "andurarum" για την τόσο πολύτιμη συνεργασία του και την τόσο επιτυχή και σοφή "επικαιροποίηση" του μύθου του Κύκλωπα.

ΚΑΝ' ΤΟ ΟΠΩΣ Ο..... ΚΑΝΕΝΑΣ!

Κάθε φορά που βλέπω δημοσκοπήσεις για εκλογές λατρεύω πάρα πολύ το σαφές προβάδισμα του Κανένα στις προτιμήσεις των πολιτών. Μάλιστα, αντί να το βρίσκω προβληματικό, διασκεδάζω αφάνταστα στην σκέψη ότι σε μια χώρα που κάποτε έφτιαξε ολόκληρο μύθο για τον Κανένα, το να κερδίσει κάποια στιγμή και τις εκλογές, μπορεί να αποτελεί μια καθ’ όλα σοβαρή πιθανότητα. Και τί θα γίνει η δημοκρατία μας, θα μου πείτε; Θα καταρρεύσει το πολιτικό σύστημα και θα πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μας;

Πριν από μας για μας, τα είχε λύσει αυτά ο ίδιος ο μύθος, αλλά πολύ πιο αναλυτικά ο Ευριπίδης, ο οποίος έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα άποψη για τον Κανένα. Έτσι στο σατυρικό του δράμα «Κύκλωψ» (1) μας δίνει μερικές πολύ σαφείς απαντήσεις για την νεοφιλελεύθερη αλαζονεία που ζούμε σήμερα.

Τι μαθαίνουμε λοιπόν από τον «Κύκλωπα»; Πρώτα από όλα ότι στην κοινωνία των.......

Κυκλώπων καθένας μένει μόνος του, χωρίς κοινωνικούς δεσμούς, και είναι ανεξάρτητος από τους άλλους Κύκλωπες. Δεν υπάρχουν νόμοι να περιορίζουν κανέναν αλλά ούτε και εξουσία να καταπιέζονται οι κάτοικοι της περιοχής. Στην χαρά του νεοφιλελεύθερου βέβαια να βρει έστω μια φανταστική τέτοια κοινωνία, να προσθέσουμε ότι τις πολλές δουλειές τις κάνουν δούλοι και το φαγητό του κάθε Κύκλωπα αποτελούν οι ταξειδιώτες που φτάνουν στην Αίτνα, και κτηνοτροφικά προϊόντα, τα οποία επίσης παράγουν δούλοι (2).

Ανθρωποφαγική, δουλοκτητική και ποιμενική (3) είναι η κοινωνία των Κυκλώπων λοιπόν, και τελείως αναρχο(νέο)φιλελεύθερη ως προς το πολιτικό της σύστημα αν λάβουμε υπ΄ όψη μας ποιοί θεωρούνται πολίτες στην κοινωνία αυτή. Οι ταξειδιώτες δεν είναι πολίτες, είναι φαγητό. Οι δούλοι δεν είναι πολίτες, είναι αυτοί που θα παραγάγουν την τροφή των Κυκλώπων.

Εκτός από κεντρική εξουσία και νόμους, στην κοινωνία αυτή δεν βρίσκουμε και μερικά άλλα πράγματα:

σεβασμό στους θεούς και στα έθιμα της φιλοξενίας

τραγούδια και χορούς

κρασί και διονυσιακά γλέντια

και βεβαίως ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΓΥΝΑΙΚΕΣ.

Σαν να μην έφταναν όλες αυτές οι ελλείψεις, ο Κύκλωπας Πολύφημος βιάζει τον Σειληνό και μάλιστα σε αντίθεση με τον γενικό κανόνα στο αρχαίο ελληνικό δράμα ότι δεν υπάρχουν βίαιες σκηνές παρά μόνο περιγράφονται, ο Κύκλωπας σέρνει μπροστά στους θεατές με το ζόρι τον Σειληνό στη σπηλιά του. Έτσι μαθαίνουμε ότι δεν νοείται έρωτας σε μια τέτοια κοινωνία, και οι σεξουαλικές σχέσεις συνίστανται σε άκρατη βία.

Ο Οδυσσέας που έχει προσαράξει στο νησί μαζί με τους συντρόφους του λοιπόν πρέπει να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση, όπου όχι μόνο υπάρχει υπεροχή ισχύος εκ μέρους του Κύκλωπα, αλλά δεν υπάρχει και κανένας θεσμός ή θεός που να παρεμβαίνει στην κατάσταση αυτή. Χαμένος από χέρι σκαρφίζεται το γνωστό του σχέδιο: Αυτοπαρουσιάζεται ως Κανένας στον Πολύφημο και τον κερνάει κρασί μέχρι να τον μεθύσει. Άμα ο Πολύφημος πέφτει για ύπνο με τη βοήθεια των συντρόφων του, ή όπως λέει ο Ευριπίδης με τη βοήθεια των Σατύρων, τυφλώνει τον Πολύφημο στο μοναδικό του μάτι.

Μετά από αυτό η διαφυγή είναι εύκολη μια και ο Κύκλωπας, παρά την σωματική ισχύ του, έχει χάσει πλέον την όρασή του και βολοδέρνει άσκοπα φωνάζοντας «Με τύφλωσε ο Κανένας!». Αν δεν ήταν και τόσο ματαιόδοξος και ο Οδυσσέας να θέλει πριν καλά καλά φύγει από το νησί να πει το όνομά του, θα είχε αποφύγει και τα αντίποινα του Ποσειδώνα, πράγμα που τον δυσκόλεψε μετά στο ταξείδι του.

Στο έργο ελευθερώνονται και ο Σειληνός και οι Σάτυροι μετά την τύφλωση του Πολύφημου και είναι ελεύθεροι πλέον να λατρεύουν τον Διόνυσο - τον θεό που τόσο λείπει από τη γη των Κυκλώπων.

 Και λοιπόν;

 Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του βρίσκονται τυχαία σε μια τέτοια κοινωνία. Για τους Κύκλωπες που έχουν γεννηθεί σε μια τέτοια κοινωνία (μην κοιτάτε που δεν υπάρχουν γυναίκες, κάπως φυτρώνουν κι αυτοί) όλα όσα συμβαίνουν σε αυτήν είναι φυσιολογικά. Δεν υπάρχει καμμία δυνατότητα για τον Οδυσσέα ή τον σκλαβωμένο Σειληνό να διαπραγματευτούν καλύτερους όρους διαβίωσης ή κάποια κοινωνική αλλαγή. Οι επιλογές που έχουν είναι είτε να γίνουν βορά των πολιτών της χώρας είτε δούλοι τους. Με αυτήν την έννοια οι Κύκλωπες είναι και πολύ ειλικρινείς μια και δεν βάζουν το φαγητό τους και τους δούλους τους να ψηφίζουν ποιος θα τους φάει στο τέλος.

 Εμείς πάλι με το τυχαίο της γέννησής μας βρισκόμαστε σε μια τέτοια κοινωνία που μας προσφέρει ακριβώς τις ίδιες επιλογές: δουλεία ή βορά. Μας προσφέρει βέβαια και την επιλογή της ψηφοφορίας, κάτι που δεν πρέπει να παραβλέψουμε. Τί θα ψήφιζε ο Οδυσσέας εάν είχε δικαίωμα ψήφου στη γη των Κυκλώπων; Τί θα ψήφιζαν οι σύντροφοί του; Τι θα ψήφιζαν ο Σειληνός και οι Σάτυροι;

 Όσο γελοίο λοιπόν ακούγεται αυτό, τόσο γελοίο ακούγεται και το άγχος των αναλυτών να μην βγει πρώτος ο Κανένας στις εκλογικές προτιμήσεις. Έχει όμως και το διασκεδαστικό του κομμάτι: Η αδυναμία γνώσης για το εκλογικό σώμα ισοδυναμεί με πιθανότητα τύφλωσης του συστήματος. Κάτι που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, ιδίως γιατί ο Κύκλωπας έχει πειστεί ότι είναι παντοδύναμος. Ευχαριστημένος πέφτει να κοιμηθεί στη σπηλιά αφού φάει δυο ανθρώπους κάθε μέρα, ξέροντας ότι δεν υπάρχει άνθρωπος ή θεός να τον σταματήσει. Αυτό πάντα ενέχει τον κίνδυνο να βρεθεί μια ομάδα αποφασισμένων να ξεφύγουν και με επικεφαλής τον Κανένα να του κάψουν το μοναδικό του μάτι.

 Θα μου πείτε, καλά, τόσο σημαντικός είναι λοιπόν ο Κανένας στα εκλογικά αποτελέσματα και στις δημοσκοπήσεις; Όχι, δεν είναι. Ο μύθος είναι σαφής: ο Κανένας είναι απαραίτητος για να αντισταθούμε, αλλά μόνος του δεν μπορεί να κάνει τίποτε. Επίσης, δεν αρκεί να εμφανιστείς μια φορά ως Κανένας και μετά να περιμένεις να μπουν όλα στη θέση τους από μόνα τους, για τα μαύρα σου τα μάτια. Εξάλλου και ο Οδυσσέας είπε ότι είναι Κανένας αλλά μετά έκανε αυτό που έπρεπε.

 Α, και μην ξεχνάμε: πρώτα είπε ότι είναι Κανένας και μετά εκπόνησε το σχέδιο αντίστασης. Εμείς είμαστε ακόμη στις χαιρετούρες με τον Κύκλωπα και αν μείνουμε μόνο εκεί ευχαριστημένοι ότι δεν ξέρει το αληθινό μας όνομα, το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να έχουμε τη τιμή να μας φάει τελευταίους.

 Για την αντιγραφή,

   andurarum

  Σημειώσεις:

(1) Το έργο «Κύκλωψ» βρήκα στο διαδίκτυο στα αγγλικά εδώ http://classics.mit.edu/Euripides/cyclops.html

(2) Μπορείτε να διαβάσετε ανάλυση για τον «Κύκλωπα» και τις πολιτικο-οικονομικές προεκτάσεις του στα βιβλία του Richard Seaford (2004, Money & the early Greek mind, Cambridge Univ. Press - 2006, Dionysos, Routledge).

(3) Ο ποιμενικός χαρακτήρας της Κυκλώπειας κοινωνίας δεν είναι τυχαίος. Οι αυστηρά ποιμενικές κοινωνίες έχουν πολύ συγκεκριμένη δομή η οποία είναι ιεραρχική, εκμεταλλευτική και καταπιεστική. Θα βρείτε πολλά κείμενα και αναλύσεις για αυτό το θέμα και στο διαδίκτυο, ιδίως όμως στην σελίδα www.badarts.gr

(4) Η ανυπαρξία γυναικών στο έργο του Ευριπίδη δείχνει ακόμη πιο έντονα τί επιλογές έχουν οι γυναίκες σε μια τέτοια κοινωνία: είναι απλώς ανύπαρκτες αν δεν έχουν τις επιλογές που έχουν ξένοι και δούλοι. Οι αναφορές σε γυναίκες άλλων κοινωνιών στο έργο αυτό είναι πολύ σημαντικές βέβαια, και θα τους άξιζε μια ειδική συζήτηση κάποια άλλη φορά.

 

Related items

Design and Powered by JAMP