Ποινική συνδιαλλαγή: Αλλη μια "τροϊκανιά" στην ελληνική έννομη τάξη

του τροϊκανού πνεύματος "αρπακολλισμού" από τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή, η οποία - σημειωτέον -  αυτήν τη φορά δεν είναι η γνωστή (αλλά αγνώστων στοιχείων) TASK FORCE των προηγούμενων σαρωτικών πολυνομοσχεδίων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, αλλά αποτελείται από έγκριτους και διαπρεπείς νομικούς (αποτελείται από τον καθηγητή της Νομικής του ΑΠΘ Λάμπρο Μαργαρίτη ως Πρόεδρο και μέλη τον αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Χ. Βουρλιώτη, τον αρεοπαγίτη Δ. Βόσκα, τον αντιεισαγγελέα εφετών Ευ. Μπακέλα, τους καθηγητές Νομικής του Δημοκρίτειου Στ. Παύλου και Αγγ. Κωνσταντινίδη, τον επίκουρο καθηγητή της Νομικής του ΑΠΘ Αθ. Ζαχαριάδη και το δικηγόρο Ζήση Κωνσταντίνου).

Βεβαίως, θα μπορούσε να υπάρξει ο αντίλογος, ότι ουδεμία σχέση έχει η τρόικα με το εν λόγω ζήτημα, καθώς ο θεσμός του "plea bargaining" έχει υιοθετηθεί και από άλλες χώρες της γηραιάς ηπείρου την τελευταία δεκαετία, χωρίς οι χώρες αυτές να δεσμεύονται από μνημόνια. Η άποψη αυτή, παρότι δεν στερείται σοβαρότητας,  αντικρούεται εύκολα, αφενός γιατί η επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού και η απόσυρση του κράτους από τους παραδοσιακούς του ρόλους  - δηλαδή και από τη δικαιοσύνη με θεσμοθέτηση "εναλλακτικών τρόπων επίλυσης διαφορών" - δεν αποτελεί ελληνικό φαινόμενο και αφετέρου γιατί στις χώρες αυτές, επειδή ακριβώς δεν έχουν  μνημόνια, προηγήθηκε επιστημονική συζήτηση και έγιναν προσπάθειες ο εν λόγω θεσμός να προσαρμοσθεί στο δικαϊκό τους σύστημα (δέστε σχετικά στοιχεία στην πολύ αξιόλογη εργασία του έγκριτου συναδέλφου, κ. Σπυρίδωνα Αδάμ "Plea bargaining στην Ελληνική έννομη τάξη;")  

Στο σχέδιο όμως του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, η "ποινική συνδιαλλαγή" εμφανίζεται ως "τσόντα", δημιουργώντας εμφανώς πολύ περισσότερα προβλήματα από αυτά που θέλει να επίλύσει. Και επειδή η μόνη πιθανή εξήγηση στην εν λόγω νομοθετική ρύθμιση είναι ότι, εκτός από την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων, προσπαθούν να μας αλλάξουν νοοτροπία και να μας κάνουν με το ζόρι "αγγλοσάξωνες" , μάλλον πρέπει να αρχίσουμε να οργανωνόμαστε για να τους αποδείξουμε ότι είναι πολύ δύσκολο να το πετύχουν.

Δημοσιεύουμε το σχετικό άρθρο του συναδέλφου κ. Μάριου Γούλια, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για τη συνεργασία.

ΠΟΙΝΙΚΗ ΣΥΝΔΙΑΛΛΑΓΗ: Πρωτοπορία ή συμφεροντολογία;

 Όλως προσφάτως δημοσιεύτηκε από την νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Υπουργείου Δικαιοσύνης το σχέδιο του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο επιφέρει ριζικές αλλαγές στο σύστημα απονομής της ποινικής δικαιοσύνης, με την εισαγωγή μηχανισμών που παρακάμπτουν τα ποινικά δικαστήρια.

Για να πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, είναι αλήθεια ότι ο ρυθμός απονομής της ποινικής δικαιοσύνης είναι εξαιρετικά βραδύς αγγίζοντας τα όρια της αρνησιδικίας με αποτέλεσμα την διαρκή παράβαση (πληρώνουμε πρόστιμα για αυτό στους Ευρωπαίους!!) αυξημένης τυπικής ισχύος επιταγών όπως το άρθρο 6 § 1 εδ. α΄ της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών – ΕΣΔΑ, περί «λογικής προθεσμίας» εκδίκασης των υποθέσεων.

Στα τέλη του 2010 λοιπόν εισήχθη, πειραματικά, στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας το άρθρο 308 Β, με το οποίο θεσπίζεται ένας νέος θεσμός για το Δίκαιό μας, η ποινική συνδιαλλαγή αφορούσα μόνο οικονομικά εγκλήματα (ήτοι εγκλήματα κατά της περιουσίας και της ιδιοκτησίας, χωρίς το στοιχείο της βίας). Η θέσπιση της διαδικασίας αυτής επίλυσης ποινικών διαφορών υπακούει στις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης αλλά και στην αναγκαιότητα αποσυμφόρησης της σχετικής ποινικής ύλης, συνηγορούσα προς αυτό και η εμπειρία από την επιτυχή εφαρμογή της εν λόγω διαδικασίας και σε άλλες έννομες τάξεις (Μ. Βρετανία, Ιταλία και ΗΠΑ).

Η συνδιαλλαγή εκκινείται με την υποβολή αιτήματος από τον κατηγορούμενο ότι επιθυμεί είτε να αποδώσει το ιδιοποιημένο πράγμα είτε να αποκαταστήσει πλήρως τον παθόντα. Εν συνεχεία απαιτείται η εμφάνιση του κατηγορουμένου και του θύματος (αυτοπροσώπως ή δια των πληρεξουσίων δικηγόρων τους) ενώπιον του εισαγγελέα. Eκεί λαμβάνουν μία προθεσμία 15 ημερών, προκειμένου "να τα βρουν" και να συντάξουν πρακτικό συνδιαλλαγής (συμβιβασμού), στο οποίο θα βεβαιώνεται η απόδοση των χρημάτων και η ικανοποίηση του θύματος. Με δεδομένη την ενοχή του κατηγορούμενου η εισαγωγή του πρακτικού συνδιαλλαγής στο αρμόδιο δικαστήριο έχει το χαρακτήρα της επικύρωσης, ενώ δεν υπόκειται σε έφεση παρά μόνο σε αναίρεση. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός οτι η εν λόγω διαδικασία δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση που ο παθών είναι το Δημόσιο, Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου ή Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης (α ΄και β΄βαθμού).

Τη διαδικασία αυτή μόνο με καλό μάτι μπορεί να τη δει κανείς, καθώς διευκολύνει την δικαστική αποσυμφόρηση, αποκαθιστά την δικαιϊκή ειρήνη, ικανοποιεί το αίσθημα της απόδοσης της δικαιοσύνης και η Πολιτεία αυτά τα επιτυγχάνει παραχωρώντας ένα μικρό μέρος της ποινικής αξίωσής της. Όμως αυτό δεν ήταν αρκετό για τους νομομαθείς της χώρας (άγνωστο το γιατί), οι οποίοι αποφάσισαν μετά την τετραετή σχεδόν εφαρμογή της ποινικής συνδιαλλαγής να τροποποιήσουν την διαδικασία εφαρμογής της, εισάγοντας τον θεσμό του ποινικού εισαγγελέα συνδιαλλαγής, ο οποίος συνδιαλέγεται μόνος με τον κατηγορούμενο και αποφασίζουν από κοινού και εκ συμφώνου την ποινή του, πριν η υπόθεση φθάσει στο ακροατήριο, με δεδομένη πάντα την ομολογία της ενοχής του κατηγορούμενου.

Χωρίς να χρειάζεται να γίνει υπεισέλευση σε λεπτομερή ανάλυση περί των πλαισίων ποινής και της εν γένει διαδικασίας εφαρμογής της εν λόγω τροποποίησης, παρατηρούνται ορισμένα περίεργα φαινόμενα, τα οποία δεν γίνεται να παρακαμφθούν.

Κατά τη διάρκεια φοίτησής μου στην νομική σχολή έμαθα ότι το σύστημα απονομής της ποινικής δικαιοσύνης στην χώρα μας είναι κατηγορικό, ήτοι ότι άλλος εκκινεί την ποινική δίωξη και άλλος εκφράζει δικαιοδοτική κρίση: Σε ποιό λοιπόν ¨παράλληλο σύμπαν¨ ο εισαγγελέας εκφράζει και την κατηγορική, αλλά και την δικαιοδοτική κρίση και κατά ποσό αμερόληπτος μπορεί να είναι;

Είναι άξιο απορίας επιπροσθέτως, τι είδους συζήτηση μπορεί να έχει, όσον αφορά το πλαίσιο ποινής, ο εισαγγελέας ποινικής συνδιαλλαγής με αυτόν που διέπραξε παραδείγματος χάριν κακουργηματική απάτη;

Τι έχουμε, μια συζήτηση που αντί να λαμβάνει χώρα σε καφετέρια γίνεται στο γραφείο του εισαγγελέα υπηρεσίας;

Αν όλα αυτά εν τέλει εφαρμοστούν, πως προστατεύεται ο κατηγορούμενος μέσα σε όλη αυτή την διαδικασία, ποια δικαιώματά του καταπατούνται χάριν μιας πιο ¨σβέλτης¨ απονομής δικαιοσύνης και δικαστηριακής αποσυμφόρισης;

Μήπως η ποινική συνδιαλλαγή δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μέσο πίεσης προς τον φερόμενο ως δράστη του οικονομικού εγκλήματος;

Άραγε με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η αποκατάσταση της δικαιϊκής ειρήνης, που έχει διαταραχθεί από την εγκληματική ενέργεια;

Και αυτά είναι  πολύ σοβαρά ζητήματα  που μένει  να φανούν στην πράξη.....

Μάριος Γούλιας

Δικηγόρος